Vyšehrad: tìm thấy nền nhà thờ độc đáo bị sử sách quên

Vysehrad. Photo: Thinkstock

Ngạc nhiên lịch sử

Quả đồi Vyšehrad vừa tái khẳng định danh tiếng của mình là một trong những nơi bí ẩn nhất nước CH Séc: dưới lòng đất sâu của Tu viện Cổ các nhà khảo cổ học đã tìm thấy những nền móng của một kiểu kiến trúc chưa từng được biết ở khắp miền Trung châu Âu. Đó là một thánh thất với mặt bằng mang hình dạng khác thường chưa từng được mô tả trong bất cứ tài liệu văn bản nào, mặc dù tại thời điểm ra đời nó có kích thước lớn so với các nhà thờ khác.

Theo một trong những người có công tìm ra là Jaroslav Varadzin thuộc Viện Khảo cổ học của Viện Hàn lâm Khoa học CH Séc, thánh thất được xây dựng vào khoảng nửa cuối thế kỷ 10 hoặc nửa đầu TK 11 - tức là trùng với giai đoạn khởi đầu của quốc gia Séc. Ông Varadzin đã gửi thông báo từ hồi tháng Tám năm ngoái.

Thời lập quốc, hàng loạt quý tộc đã thay nhau lên nắm quyền, phần lớn là ngắn ngủi. Nhưng các nhà khoa học lại giả định rằng thánh thất lớn như thế chỉ có thể được cho xây bởi một vị vua hùng mạnh với chính quyền ổn định lâu dài. Họ thường nghĩ đó là Boleslav II. (từ 972 đến 999) hoặc Břetislav I. (1035-1055).

Phát hiện này có lẽ làm thay đổi cái nhìn về ý nghĩa của Vyšehrad trong giai đoạn lập quốc và có thể cả về vị trí của giới quý tộc Séc hồi đó. Cũng không thiếu ý kiến đề nghị viết lại sách giáo khoa lịch sử, mặc dù chính các nhà khảo cổ khuyên rằng nên chờ đợi kết luận của cuộc nghiên cứu.

Mặt bằng khác thường

Các nhà khảo cổ đã suýt có phát hiện này từ cuối thập kỷ 1960, khi lần đầu tiên họ đào đến một khối xây nằm dưới nền móng của ngôi nhà thờ basilica St.Lawrence có niên đại muộn. Tuy nhiên họ lại tưởng đây là dấu tích còn lại của một nhà thờ nhỏ nào đó thuộc kiểu Ottonian. Phong cách kiến ​​trúc này đã lan rộng từ lãnh thổ của nước Đức ngày nay, và trực tiếp đi trước phong cách Romanesque; một số tác giả thậm chí còn xếp nó thuộc về giai đoạn sớm nhất. Bởi vì các tòa nhà xây theo kiểu này còn được tìm thấy ở lâu đài Libice gần Poděbrady, phát hiện trên đã được coi là một bằng chứng về ảnh hưởng của gia tộc Slavníkov đối với chính quyền trung ương (gia tộc Slavníkov bị sát hại năm 955 theo lệnh của gia tộc Přemyslov).

Sự việc dừng lại khá lâu cho đến khi cuộc nghiên cứu xác minh tại khu vực Vyšehrad trong năm 2011 đã phát hiện được các bộ phận tiếp theo của nền móng. Dần dần họ bắt đầu nhận thấy rằng công trình xây dựng có mặt bằng hoàn toàn khác kiểu và đó là một khám phá có tầm quan trọng đặc biệt.

Hiện nay, các chuyên gia đã biết rõ nền móng ấy không thuộc kiểu nhà thờ Ottonian mà thuộc một kiểu sớm hơn, cũng là phong cách tiền-Romanesque. Mặt bằng công trình có hình vuông mở rộng với ba vành đai bán nguyệt. Nó dài tới 25m tức là gần gấp đôi so với rotunda St.Vitus ở lâu đài Praha, cũng xây từ thế kỷ thứ 10 (ngày nay rotunda ẩn mình trong nền móng của đại thánh đường cathedral St.Vitus).

Dấu vết dẫn đến Byzance

Công trình trên Vyšehrad không chỉ lớn hơn mà còn khó xây hơn bởi vì mặt bằng hình vuông có tĩnh học phức tạp hơn. Do đó nó phải là công việc của một người xây dựng có kinh nghiệm - và bởi vì các cấu trúc tương tự không tồn tại ở trong vùng nên gần như chắc chắn nó được thiết kế bởi một người nước ngoài. Dấu vết tạm thời dẫn đến đế chế Byzance, bởi vì ở đó có những nhà thờ với mặt bằng này (gọi là kiểu Trikoncha) và thường được xây dựng vào TK 10. Dấu tích nền móng tương tự cũng được tìm thấy ở Devin (Bratislava) và các nhà khoa học đặt nó vào thời kỳ đế quốc Đại Morava. Công trình xây dựng thánh thất Vyšehrad do đó ngoài ra còn làm tăng thêm các suy đoán về ảnh hưởng của các giáo sĩ Cyril và Methodius khi đến vùng Séc truyền đạo hồi TK 9.

Thánh thất Vyšehrad bí ẩn đã biến mất trước năm 1072, khi trên vị trí của nó xuất hiện một nhà thờ kiểu Romanesque là basilica St.Lawrence. Basilica có lẽ đã bị hủy trong các cuộc chiến của giáo phái cải cách Jan Hus, ngày nay thay vào đó là Tu viện Cổ, vườn nhà nguyện Vyšehrad. Nghiên cứu cũng phát hiện ra một số hài cốt nhưng là của những người thuộc các giai đoạn sau. Những dấu tích và mẫu vữa xây dựng từ thời kỳ tiền-Romanesque ở đó hiện đang chờ đợi để phân tích trong phòng thí nghiệm, nhờ thế các nhà khoa học hứa hẹn sẽ biết niên đại chính xác hơn của thánh thất.

Đông Tỉnh